به نقل از «ایسنا»

حوالی محله ی مردی که ساغر می دوزد

تاریخ انتشار: ۱۰ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۱۳۸۰۷

ایسنا/گیلان محله «ساغریسازان» رشت یکی از قدیمی‌ترین محلاتی است که باستان‌شناسان، پیشینه آن را به دوره تیموری نسبت می دهند. محله ای که تا سه دهه پیش، تجار سرشناس و افراد متمکن در آن ساکن بودند و حالا با کوچ ایشان، ساغریسازان تنها نشانه هایی از روزگار درخشان قدیم را دارد. محله ای با مساجد تاریخی همچون مسجد گلدسته و مسجد حاج سمیع، خانه های اعیانی با باغ های زیبا، و بقعه خواهر امام رضا(ع)

ساغریسازان از یک سو به بازار بزرگ رشت متصل می شد و از دیگر سو به محله ای که تجار بازار در آن ساکن بودند، اما از وقتی خیابان مطهری احداث شد، ساغریسازان دو پاره شد و گویی رشته اقتصادی بازار رشت را از صاحبان حرفه‌ها گرفتند و شاید از همان زمان ها بود که دیگر تجارت ابریشم و چای و برنج و کنف، رونق خود را از دست داد و ترکیب جمعیتی ساغریسازان هم تغییر کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در میانه خیابان مطهری، تندیس مردی است که بر یک چهارپایه نشسته و ساغر می دوزد. «ساغر» نوعی کفش است که در همین محله تولید می شد و وجه تسمیه این محله هم برگرفته از صنعتی است که سال هاست چراغش خاموش شده است.

از خیابانی که مرد ساغردوز در آن نشسته، وارد محله ای می شوم که سال ۱۳۵۶ با تصویب دولت قرار بود سنگفرش شود و بافت تاریخی و میراثی آن تغییر نکند، اما یک سال بعد همه چیز دگرگون شد و پس از آن، با اعطای وام برای نوسازی بافت های فرسوده، چنان کلنگی به جان خانه های تاریخی ساغریسازان افتاد که اکنون تنها تک بناهای تاریخی را می توان دید. کسانی که پیشینه این محله را می شناسند، می دانند که خاندان بزرگ «سمیع»، عمدتا در همین محله سکونت داشتند و به واسطه تمکن مالی، مصدر خدمات خیرانه هم در شهر بودند.

در میانه ساغریسازان، خانه «نصرت اعظم سمیعی» قرار دارد. نصرت اعظم، معلم مدرسه دخترانه شاهدخت بود و خانه خود را به آموزش و پرورش هبه کرد تا به عنوان مدرسه تا ابد استفاده شود. مدرسه دخترانه شاهدخت هم یکی دیگر از خانه های خاندان سمیعی بود که وقف آموزش و پرورش شد. مدرسه ای که تا یک دهه پیش هم سالم و پابرجا بود و سکانس هایی از سریال پس از باران در آن فیلمبرداری شد، ولی متاسفانه این خانه، برخلاف نظر واقفین تخریب و جایش واحدهای تجاری - آموزشی ساخته شد.

در میانه محله و نزدیک به زیارتگاه فاطمه اُخری، مسجدی تاریخی است که آن نیز نشانی از خاندان «حاج سمیع رشتی» را در خود دارد. به گفته علی امیری، محقق و سندپژوه «آقا سمیع»، یکی از پسران «حاج میرزا محمدحسین تبریزی» بود که به «حاج سمیع» ملقب می شود. او از تبریز به قزوین رفته و با دختر ملک التجار قزوینی ازدواج می کند و پس از چند سال به رشت آمده و این شهر را به عنوان محل سکونت و تجارت انتخاب می کند.

از اواخر دوره زندیه شاهد پدیداری خاندان بزرگ سمیعی در رشت هستیم. از «آقا سمیع» ۱۲ فرزند به جا می ماند که احتمالا ۹ فرزند، ذکور است. این ۹ پسر، نیای سمیعی های رشت هستند.

امیری با اشاره به نام خانوادگی این خاندان اضافه می کند: «خاندان هایی با پسوند صابر سمیعی، صادق سمیعی، صالحی سمیعی، فتحی سمیعی، محمد سمیعی، مستوفی سمیعی، مشکین سمیعی، مشیری سمیعی، زاده سمیعی، مهربان سمیعی، میراب سمیعی، نصیر سمیعی، هاشم سمیعی، نیکو سمیعی، سمیعی احمد زاده، آزاد سمیعی، اسدی سمیعی، اصغر سمیعی، امیر سمیعی، انتخاب سمیعی، بابک سمیعی، افشار سمیعی، حسین سمیعی، حمید سمیعی، خجسته سمیعی، رضوانی سمیعی، ابتهاج سمیعی، رفیع سمیعی، رئیس سمیعی، فضل سمیعی و در این بین معروفترین ایشان ادیب سمیعی و... عمدتا در محله ساغریسازان سکونت داشتند و بسیاری از املاک بزرگ و سراهای تجاری و حتی مکان های عمومی(نظیر مسجد حاج سمیع) توسط بزرگان این خاندان احداث شده است.» بعدها، بسیاری از فرزندان این تیره ها، جزو شخصیت های طراز اول ممکلت می شوند.

مسجد حاج سمیع یکی از مهمترین مساجد تاریخی رشت است که به واسطه داشتن دو محراب در شبستان، در تمام گیلان ممتاز است. این بنای به جامانده از دوره قاجار به شماره ۹۳۸۲ و در تاریخ ۱۳۸۲/۵/۱۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مسجد حاج سمیع درست چسبیده به مدرسه شاهدخت قرار داشت. متاسفانه با تخریب این مدرسه به قصد نوسازی، بخش هایی از سقف و دامنه سقف و دیوار میانی آسیب می بیند. تجاوز به حریم یک بنای میراثی به حدی بود که رطوبت باران از بخش تخریب شده به دو محراب مسجد می رسد.

چند سال پیش، این مسجد با هزینه شهرداری رشت، مرمت شد. اگرچه مرمت این بنا، خود موجب دور شدن از اصالت این بنای تاریخی شده، ولی جای خوشحالی دارد که تنها مسجد دو محرابه گیلان از خطر تخریب دائمی نجات یافت.

براساس پرونده ثبتی این بنا، این مسجد توسط «حاج حاکم نصیر رشتی» در اواخر دوره قاجار احداث شده و پس از فوت، مسئولیت اداره مسجد به خاندان سمیعی واگذار می شود و بعد از آن مسجد حاج حاکم به مسجد حاج سمیع معروف می شود، اما منابع مکتوب قدیمی(همچون از آستارا تا استارباد) ساخت این مسجد را هم به «حاج سمیع خان رشتی» نسبت می دهند و خانواده سمیع هم عقیده دارند، پدر جدشان این مسجد را ساخته است.

این مسجد با معماری بومی گیلان و کاشی کاری های دوره قاجار، دورتادور ستون های هشت ضلعی و چهارضلعی داخل شبستان و وجود دو محراب در نوع خود بی نظیر است. مسجدی با سقف شیب دار و پوشیده شده با سفال های کوزه ای، با رنگ سفید دیوارها، پنجره های بلند قوسی شکل، جلوه ویژه ای به محله ساغریسازان داده است.

مسجد سه درب ورودی دارد. دو درب ضلع شمالی یکی مخصوص ورود بانوان و دیگری ورودی وضوخانه که بخشی از صحن اصلی مسجد است. بخشی از مسجد حاج سمیع دو طبقه ساخته شده، بالای سر در ورودی شرقی، یک اتاقک با راه پله آهنی است که این نیم طبقه، دفتر مسجد و آبدارخانه است. از در زنانه شمالی نیز یک راه پله به طبقه فوقانی می رسد که در مناسبت های خاص و شلوغی مسجد، بانوان به طبقه بالا می روند.

در قسمت ورودی بخش مردانه، قبری است که شیشه بند شده و صاحب مزار، براساس نوشته سنگ قبر، «آیت الله حاج شیخ محمد علی زاهد خمیرانی» است که در دی ماه سال ۱۳۹۰ به رحمت خدا می رود. وی آخرین امام جماعت مسجد حاج سمیع، پیش از مرمت شهرداری است.

به گفته هیئت امنای مسجد، پس از فوت امام جماعت، فرزندانش به عنوان کلیددار، درب مسجد را برای همیشه می بندند و عملا برگزاری نمازهای جماعت مسجد حاج سمیع متوقف می شود.

با تخریب مدرسه شاهدخت و اقدام به نوسازی خلاف نظر واقف، دیوار رو به قبله آسیب زیادی می بیند و با نفوذ رطوبت ناشی از ریزش نزولات جوی، چوب های قطور سقف قوس برداشته و دیوارهای سمت محراب نشست می کند. با اعتراض های اهالی ساغریسازان، به همت شهرداری، مسجد مرمت می شود.

«مجید قنبری»، یکی از اعضای هیئت امنا، محراب های ضلع جنوبی مسجد را نشان می دهد و می افزاید: مشکل زمانی شروع شد که بدون نظر واقف، یک مرکز آموزشی مجوز ساخت تجاری گرفت. وراث واقفین با طرح شکایت سعی کردند جلوی کار را بگیرند، ولی موفق نشدند.

مسجد در ضلع شمالی، حیاط کوچکی هم داشت که یک چاه آب و وضوخانه و سرویس بهداشتی در آن قرار داشت. متاسفانه نوسازان، حیاط مسجد را نیز تصرف و به عنوان پارکینگ بنای تجاری، ضمیمه ملک خود کردند. نظارت و رسیدگی به موقع اداره میراث فرهنگی می توانست جلوی این همه تخریب را بگیرد.

قنبری درباره معماری مسجد هم می گوید: مسجد حاج سمیع در واقع دو پوشش سقف دارد به نحوی که بین سقف اصلی و کاذب یک لایه فضای خالی است و لایه میانی با تنه های قطور درختان پوشیده شده، ولی شدت نفوذ آب از سقف اصلی به داخل بنا به حدی بود که حتما باید سقف تعویض می شد. حالا سقف به طور کامل مرمت شده، ستون های شبستان از نو گچکاری شده و کاشی های آبی و فیروزه ای دوره قاجار دوباره در ترازه پایین به شبستان جلوه ویژه ای می دهد.

محراب های مسجد که تا چند سال پیش در اثر رطوبت کج شده بود، دوباره قامت افراشته اند و دورتادور آن همچون گذشته کاشی های لعاب خورده، نقش بسته است. مسجد حاج سمیع، اگرچه مرمت شد، اما همانند محله ای که قرار بود، دست نخورده بماند، دیگر آن اصالت گذشته را ندارد و دیگر از سفال های سقف مسجد حاج سمیع هم خبری نیست.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: بناي تاريخي میراث فرهنگی مسجد رشت دوره تیموریان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی سیاسی استانی شهرستانها مسجد حاج سمیع دوره قاجار دو محراب محله ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۱۳۸۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دستگیری قاتل مسلح در کمتر از ۲۴ ساعت در کاشمر

  به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، دادستان عمومی و انقلاب کاشمر گفت: عامل تیراندازی و قتل شب گذشته در شهر کاشمر صبح امروز با تلاش عوامل انتظامی در این شهر دستگیر شد.   حجت الاسلام اسماعیل بلوچ زاده افزود: دیشب حدود ساعت ۲۲ مردی ۳۲ ساله با استفاده از سلاح وینچستر اقدام به تیراندازی و قتل مردی ۳۹ ساله در کاشمر کرد.   وی ادامه داد: صبح امروز با تلاش عوامل انتظامی قاتل در شهر کاشمر دستگیر و تحویل مراجع قضایی شد.   دادستان کاشمر گفت: تحقیقات در خصوص انگیزه و علت این قتل آغاز شده است و پس از پایان تحقیقات اطلاع رسانی خواهد شد.   جمعیت شهرستان کاشمر بر اساس آمار خدمات رسانی مراکز بهداشت شهرستان ۱۶۳ هزار نفر اعلام شده است که حدود ۱۱۰ هزار نفر در شهر کاشمر و بقیه در شهر فرگ قلعه و ۲۵ روستای این شهرستان سکونت دارند.   مرکز شهرستان کاشمر در ۲۳۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع است.